TÜRKİYE'DE PARANOİD ETHOS - MURAT ÖNDERMAN

35

Vakıfbank Kültür Yayınları

449 sayfa

Murat Önderman; kendisinden Türkiye’nin Toplumsal Yapısı dersini aldığım, keşke seçmeli dersini de seçseymişim dediğim sevdiğim akademisyenlerden birisi. Türkiye’de Paranoid Ethos’un yeniden basılması üzerine Cansu’yla almıştık. Murat Hoca'nın kitaplarının basımı yoktu ancak güzel haber, Vakıfbank Yayınları’ndan tekrar çıkıyorlar.

Türkiye’de Paranoid Ethos kabaca iki kısımdan oluşuyor. İlk kısımda paranoya konu alınmış, devamında Türkiye ile bağdaştırılmış. Sosyal bilimler ve psi sektöründeki (psikoloji, psikiyatri, psikanaliz) veriler kullanılarak disiplinler arası bir eser çıkmış ortaya.

Kısaca kitaba bakacak olursak: Türkiye’deki paranoid düşünceyi kolektif ve tekilci kültür başat olarak tetikliyor. Yani Türkiye’de kişiler belli ilişkiler içinde tanımlanıyor. Kolektivizme göre en küçük bağımsız eylem birimi birey değil topluluk ve ahlak, grup içiyle sınırlanıyor. Bu da ayrıştırıcı bir rol oynayabiliyor. Diğer etkenlerden bazıları: Yüksek sosyal ve siyasal güvenmezlik, toplumdaki iktidar boşluğu, tümgüçlülük, toplumu kurucu fazlalık düşüncesi ve otoriterlik…

Murat Hoca’nın düşüncelerini dersini alırken de özgün bulurdum. Gündelik olaylara benim bakmadığım yönlerden bakıyor ve bu zihin açıcı oluyor. Kendisinden ders almam da kitabını anlamamda yardımcı oldu.

Akademik kitaplarda anlaşılabilirliğin önemli olduğunu düşünüyorum, bu açıdan kitapta bazı cümleler çok uzundu. Bir cümle bir sayfa olunca özünü anlamak ve dikkati toplamak daha zorlaşıyor. İlerledikçe bu durum düzeldi. “Burada şunu anlatmak istiyorum…” gibi cümleleri de çok sevmiyorum ben, kitapta bolca vardı. Zaman zaman tekrarlar da mevcuttu ama pekiştireç oldu diye düşünüyorum.

Kitaptaki tespitlerin çoğuna katılıyorum ancak önemli olan nokta bence insanı düşünmeye sevk etmesi... Bazı çıkarımlara dar anlamda baktığımda bana kendi tanıdıklarımı da anımsattılar. Bu konu ilginizi çekiyorsa, Türkiye’de Paranoid Ethos’u tavsiye edebilirim.

“Türk toplumunda sosyal ve siyasal güvensizliğin bu derece yüksek olmasının başlıca nedeni, kolektivizmin ürettiği bu çifte standartlı davranış eğilimidir. Türkiye’de siyasal gündemi belirleyen çatışmaların tarafları, hep farklı görünümleriyle kolektivist düşünceleri savunan gruplar olmuştur.”

“…birçok insan için komplo kuramlarını çekici kılan özelliklerin başında belki de, onların açık seçik biçimde inandırıcı olmamaları gelmektedir. Komplo kuramları kolektif paranoyanın belki de temel taşını oluşturur.”

“Hayatın genel olarak medikalizasyonu süreci aynı zamanda tıbbın sosyal iktidar zemininin güçlendirilmesi çabasıdır.”

“Kişinin kendisinde görmek istemediği özellikler çok kez içinde bulunduğu kültürce kişilerin sahip olmasının uygun görülmediği özellikler oluyor.”

“Türkiye’de yönetim ağırlıklı değil, denetim (kontrol) ağırlıklı bir “siyaset mantığı” etkili oluyor.”